Медицинадағы ген инженерлік технологиялар. Гендер банкі. Гендік терапия презентация

Тексерген:Ибраева Г.Р Орындаған: ОспановаА.Е

Жоспар: Жоспар: I Кіріспе II Негізгі бөлім 2.1 Ген инженериясы 2.2 Генді алу жолы 2.3.Гендік терапия III Қорытынды. IV Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе Қазіргі кезде гендік инженерияны кең көлемде медицинада тұқым қуалайтын ауруларды және қатерлі ісіктерді диагностикалау мен даму механизмдерін анықтауда, соттық медицинада қылмысты анықтауда, фармацевттік өнеркәсіпте дәрі дәрмектерді синтездеу мен өндіруде, микробиологияда адамға пайдалы микроағзалар штаммдарын алуға, ауыл шаруашылығында адамға бағалы қасиеттері бар трансгендік жануарлар мен өсімдіктерді алуға, жасушаларды, мүшелерді және тұтас ағзаларды клондаға қолданады.

Ген инженериясының әдістерінің ашылуы биотехнология деген ерекше өндіріс түрінің дүниеге келуіне ықпал жасап отыр. Ген инженериясы молекулалық биологияның жаңа саласы. Ол лабораториялық әдіс арқылы генетикалық жүйелер мен тұқымы өзгерген организмдерді алу жолын қарастырады. Ген инженериясының пайда болуы генетиканың, биохимияның, микробиологияның және молекулалық биологияның жетістіктерімен байланысты. Бұл атаудың екі түрі қолданылады: “генетикалық инженерия” және “ген инженериясы”. Соңғы кезде “генетикалық инженерия” жалпылама түрде қолданылып жүр, ген инженериясы да осының ішіне кіреді.

Молекулалық биология ғылыми жетістіктерінің нәтижесінде пайда болған ген инженериясы организмнің бағалы қасиетін сақтап қана қоймай, оған жаңа әрі саналы қасиет те бере алады. “Инженерия” деген атау құрастыру деген мағынаны білдіреді. Яғни ген инженериясы дегенді ген құрастыру деп түсіну қажет.

Гендік инженерия саласындағы зерттеулер ХХ – ғасырдың 70 – жылдары басталды.1982 жылы азық – түліктер мен дәрі – дәрмектердің сапасын тексеретін АҚШ – тың тазалық сақатауды бақылау басқармасы гендік – инженерлік тәсілмен аса маңызды белок – инсулин гормонын өндіруге куәлік қағазын берді. Сол жылдары гендік инженерлік технология вирусқа қарсы әрекеттік қасиеті бар интерферон препаратын шығаруға қолданылды.

- клеткадағы ДНҚ –дан тікелей кесіп алу; - химиялық жолмен синтездеу; - аРНҚ-дан кері транскриптаза арқылы синтездеу.

Бұл әдістерді тапқан Д. Джильберт пен Ф. Сэнгер. Ғалымдар генді белоктың құрамындағы амин қышқылдарына қарап отырып синтездеуді де үйренді, (3 нуклеотид – 1 кодон – 1 амин қышқылы деген заңдылық бойынша). Соның ішінде қолдан синтезделген ең ұзын ген, адамның самототропин (өсу) гені, ол 584 нуклеотидтен тұрады. Оны бактериядағы басқа геннің промоторына жалғастырып, плазмида арқылы бактерия клеткасына енгізді. Бұл әдістерді тапқан Д. Джильберт пен Ф. Сэнгер. Ғалымдар генді белоктың құрамындағы амин қышқылдарына қарап отырып синтездеуді де үйренді, (3 нуклеотид – 1 кодон – 1 амин қышқылы деген заңдылық бойынша). Соның ішінде қолдан синтезделген ең ұзын ген, адамның самототропин (өсу) гені, ол 584 нуклеотидтен тұрады. Оны бактериядағы басқа геннің промоторына жалғастырып, плазмида арқылы бактерия клеткасына енгізді.

эж эж

Жануарлар ген инженериясы. Жануарларға ген таситын вектор ретінде вирустарды пайдалануға болады. Әдетте олар ауру тудыратын вирустар, әсіресе рак вирустары.Ондай вирустар кері транскриптаза ферменті арқылы өзінің РНҚ – сының көшірмесін ДНҚ түрінде синтездеп, оны жануар клеткасының ДНҚ – сының құрамына енгізеді. Олардың вектор болуы осыған негізделген. Тасымалдау барысында вирустар ауру тудырмас үшін алдын ала олардың нуклеин қышқылдарының кейбір бөлігін өзгертеді, сонда олар тек ген тасушы болып қалады. Дегенмен, ондай вирусты сирек пайдаланған жөн. Бұл бағытта болашағы зор әдістер – микроинъекция мен мембрана инженериясы.

Эбриогенетикалық инженерия – жануарлар геномын, олардың өсіп өнуіне онтогенездің (жеке даму) алғашқы сатыларында белсенді араласу арқылы қайта құру. Геномды қайта құру – клондау арқылы ұрықты (эмбрионды) реконструкциялау, біріктіру немесе олардың ядроларына бөгде ДНҚ – ны енгізу. Бірақ эмбриондық өркендерді, химерлерді (грек. “chimaira” - әртүрлі генетикалық тканьдардан тұратын мозаик - организм), немесе трансгендік жануарларды алу, тек қана реконструкцияланған эмбрионды ұқыпты трансплантациялау нәтижесінде ғана мүмкін.

Гендік инженерлік тәсілмен өнеркәсіптік жағадайда және кең көлемде биологиялық активті белоктарды алу, принципі белгілі мақсатқа арналған (гормон, антиген және т.б.) өнімдерді синтездеуге қабілетті бактериялардың рекомбинантты штаммдарын құрастыруға, сондай – ақ өндірістік жағдайда рекомбинантты штаммдарды өсіріп, олардың биомассасын қажетті өнімді бөліп алып, оны тазартып, концерлеп, дәрілік формаға келтіруге мүмкіндік береді. Гендік инженерлік тәсілмен өнеркәсіптік жағадайда және кең көлемде биологиялық активті белоктарды алу, принципі белгілі мақсатқа арналған (гормон, антиген және т.б.) өнімдерді синтездеуге қабілетті бактериялардың рекомбинантты штаммдарын құрастыруға, сондай – ақ өндірістік жағдайда рекомбинантты штаммдарды өсіріп, олардың биомассасын қажетті өнімді бөліп алып, оны тазартып, концерлеп, дәрілік формаға келтіруге мүмкіндік береді.