Мемлекеттік бюджет №2 тақырып Мемлекеттік бюджет экономиканы басқару құралы презентация

Лекция сұрақтары: 1.    Мемлекеттік бюджеттің экономиканы басқару құралы ретіндегі ролі 2. Бюджет негізгі қаржы жоспары ретінде, оның экономиканы реттейтін басқа да қаржылық құралдар арасындағы рөлі 3. Мемлекеттік бюджет жалпымемлекеттік бақылау құралы ретінде 4. Қаржы ресурстарын бөлудің сапалық және сандық сипаттамасы.

Пайдаланылатын әдебиеттер: 1.    Мемлекеттік бюджет: Учебник / сост. Өмирбаев С.М., Ынтықбаева С.Ж., Адамбекова А.А., Парманова Р.С.- Алматы: Дәуір, 2012.- 640б.3. 2. Өтебаев Б.С. Мемлекеттік бюджет: Оқулық. –Алматы: Экономика, 2006 3. ҚР Бюджет кодексі (12.11.2015 берілген өзгерістер мен толықтырулармен). 4. Утибаев Б.С. Государственный бюджет: учебник / Б.С. Утибаев, Р.М. Жунусова, В.А. Саткалиева.- Алматы: Экономика, 2006.- 412 с 5. Исахова П.Б. Финансы на макроуровне / П.Б. Исахова, А.Н. Муканова.- Алматы: Таймас, 2013.- 336 с.  6. Нурмуханова Г.Ж. Государственный бюджет / Г.Ж. Нурмуханова.- Караганда: Болашақ-Баспа, 2001.- 138 с. 

Реттеу құралы ретінде мемлекеттік бюджет экономиканың салалық және аумақтық пропорцияларын жетілдіруде, өндірістен тыс салалардың дамуын реттеуде, қаржы ресурстарын жалпы мүддеге сәйкес қайта бөлуде пайдаланады. Ол еңбек, ақша және материалды ресурстарды пайдалануын ынталандыру, экономиканың барлық тізбектерінде жүйелі бақылауды іске асыру мен басқа да әлеуметтік-экономикалық мақсаттарды шешуге мүмкіншілік береді. Экономиканы басқарудың белсенді құралы ретінде мемлекеттік бюджетті айтуға болады, себебі бюджет негізі - бюджеттік қатынастар қоғамдық өндіріс дамуы мен оның тиімділігін жоғарлату мүдделерінің алуан-алуан бағытында пайдаланады.

Мемлекеттік бюджетті - экономиканы басқару кұралы ретінде сипаттай отырып, бұл құралдың ролі объективті алдын ала анықталғанын айрықша айту қажет. Оған дәлел, біріншіден, экономикалық байланыстарды жалпы реттеу нәтижесінде бюджеттік қатынастарды негізгі каржылық құжат арқылы формада пайдалану, екіншіден, мемлекеттік бюджеттің болу табиғаты негізінде оны қоғамдық ондіріске эсер ететін маңызды экономикалық қүрал ретінде пайдалану. Бюджеттің мәні мен ролі оның экономикалык құрал ретіндегі ерекшілігімен дәлелденеді, яғни ол қоғамдық онім болу саласының кең пайдаланатын құндық құралы болып табылады. Мемлекеттік бюджетті - экономиканы басқару кұралы ретінде сипаттай отырып, бұл құралдың ролі объективті алдын ала анықталғанын айрықша айту қажет. Оған дәлел, біріншіден, экономикалық байланыстарды жалпы реттеу нәтижесінде бюджеттік қатынастарды негізгі каржылық құжат арқылы формада пайдалану, екіншіден, мемлекеттік бюджеттің болу табиғаты негізінде оны қоғамдық ондіріске эсер ететін маңызды экономикалық қүрал ретінде пайдалану. Бюджеттің мәні мен ролі оның экономикалык құрал ретіндегі ерекшілігімен дәлелденеді, яғни ол қоғамдық онім болу саласының кең пайдаланатын құндық құралы болып табылады.

Экономиканың дамуына байланысты оны басқару құралы ретінде бюджеттік бақылаудың мәні ұлғаяды. Қоғамдық ондірістің ауқымы неғұрлым ірі болса, соғүрлым экономиканың осу қарқыны жоғары, сондықтан ақша қаражаттарын уақытында қалыптастыру мен тиімді пайдалану процестерін бақылау оте маңызды. Экономиканың дамуына байланысты оны басқару құралы ретінде бюджеттік бақылаудың мәні ұлғаяды. Қоғамдық ондірістің ауқымы неғұрлым ірі болса, соғүрлым экономиканың осу қарқыны жоғары, сондықтан ақша қаражаттарын уақытында қалыптастыру мен тиімді пайдалану процестерін бақылау оте маңызды.

Қаржылық бақылауды іске асырудың объективтік негізі болып бюджеттің экономикалық категория ретіндегі бақылау функциясы табылады. Мемлекеттік бюджеттің бақылау фукциясынын әрекеті кең шекара мен бәрін камтушы сипатпен айрыңша танылу, соған негізделген бюджеттік бақылауда тек қана коғамдық өнім қүнын бюджеттік бөліс саламен шектелмей бірталай аумакқа әсерін тигізеді. Сондықтан, қаржылық бақылауы экономиканың барлық саласындағы іс-әрекет жағдайы жөнінде пайымдауға мүмкіншілік береді. Оның іс-әрекет процесінде бюджеттің атқаруы, ақша қаражаттарының уақытымен және толық түсуі, оларды тиімді пайдалануы тексеріледі. Қаржылық бақылауды іске асырудың объективтік негізі болып бюджеттің экономикалық категория ретіндегі бақылау функциясы табылады. Мемлекеттік бюджеттің бақылау фукциясынын әрекеті кең шекара мен бәрін камтушы сипатпен айрыңша танылу, соған негізделген бюджеттік бақылауда тек қана коғамдық өнім қүнын бюджеттік бөліс саламен шектелмей бірталай аумакқа әсерін тигізеді. Сондықтан, қаржылық бақылауы экономиканың барлық саласындағы іс-әрекет жағдайы жөнінде пайымдауға мүмкіншілік береді. Оның іс-әрекет процесінде бюджеттің атқаруы, ақша қаражаттарының уақытымен және толық түсуі, оларды тиімді пайдалануы тексеріледі.

Демек, қаржылық бақылау жүргізу негізінде әрбір субъектілер мен жалпы мемлекет бойынша барлык ресурстарды пайдалану бақылауын іске асыру болады. Сонымен бірге бюджеттік процеске қатысушылардың нормативтік-құқықтык актілердің талаптарын сақтау мен бюджеттік каражаттар арқылы іске асырып жатқан шаралардың негізділігі мен экономикалық тиімділігі тексеріледі. Демек, қаржылық бақылау жүргізу негізінде әрбір субъектілер мен жалпы мемлекет бойынша барлык ресурстарды пайдалану бақылауын іске асыру болады. Сонымен бірге бюджеттік процеске қатысушылардың нормативтік-құқықтык актілердің талаптарын сақтау мен бюджеттік каражаттар арқылы іске асырып жатқан шаралардың негізділігі мен экономикалық тиімділігі тексеріледі.